Onderhoudsbeurt Fagot

Al een aantal jaren heb ik twee fagotten liggen en het wordt tijd dat die een bespeler vinden. Zelf krijg ik er maar met moeite geluid uit, maar gelukkig heb ik via via een fagot leeraar gevonden die kritisch naar de instrumenten wil kijken. Maar voordat het zover is gaan we eerst aan de slag met de twee instrumenten en die volgens de handboeken die ik kon vinden in zo goed mogelijke conditie te brengen,

Als je nog nooit een fagot uit elkaar hebt gehaald en alleen basklarinetten en saxofoons gewend bent, dan kom je wel wat vreemde zaken tegen. Maar ook wel veel overeenkomsten met het onderhoud aan de basklarinet en de sax.

De fagot gaat in vier delen uit elkaar. In het engelstalig handboek wat ik heb heet het van boven naar onderen de wing of tenor joint, de bass joint, de upper bell en de boot.
De tenor joint heeft een soort van vleugel die om een deel van de bass joint heen is gevormd. Beide zijn geplaatst in de boot (laars) joint. Geen idee waarom die zo heet. Hierin zitten twee boringen die aan de onderzijde zijn verbonden met een metalen u bocht; de water crook.

De eerste fagot is een Selmer USA. Beide fagotten zijn van esdoorn hout. Dat is wel een harde houtsoort maar toch minder sterk dan het hout van een klarinet. Dus erg voorzichtig met het belasten van de posten. Het is met name bij de bell (beker) heel dun en het is maar goed dat de tenorreceiver is versterkt met een metalen ring. 
Op de beker zit net als bij de basklarinet maar één klep; de lage Bb klep. Deze blijkt niet goed te sluiten. Dat is net zo te verhelpen als bij een klarinet of sax: de klep warm maken waardoor de smeltlijm waarmee de polster is bevestigd zacht wordt en dan nauwkeurig stellen en met licht controleren.
De tenor joint bevat wat meer onderdelen.  Ze komen allemaal gemakkelijk los. Het instrument is zo te zien redelijk goed onderhouden. De tenons zijn alle voorzien van kurk. In het handboek lees ik dat in veel gevallen ook nog katoenen koord met bijenwas gebruikelijk is, maar dat is bij dit redelijk moderne instrument niet het geval.

Een paar polster zijn niet heel erg soepel meer. Ze worden vervangen door een witte polster uit een setje fagot polsters wat ik nog had liggen. 

Op de tenor joint zitten een paar kleppen waarvan de sluiting moet worden gesynchroniseerd (dat kennen we van de basklarinet en de saxofoon ook). De whisper (fluisterklep) is gekoppeld aan de lage E en de pancake (pannenkoek) klep. Ik ben benieuwd of dat in het Nederlands ook officieel zo heet, maar het is de grootste klep op de laars van de fagot. 

De bas joint is ook nog een relatief eenvoudig onderdeel. Ook hier drie kleppen die synchroon moeten sluiten. Geen gekke dingen hier.

Als laatste is de laars aan de beurt:

Dit onderdeel ziet er wat complexer uit. Met name de hele reeks toetsen die door de duim worden bediend ziet er voor een speler complex uit. De metalen onderbocht schroef ik ook maar los. Het schijnt dat het hout in het onderste deel van de laars wel eens verrottingsverschijnselen toont en dat de luchtdichte sluiting van dat deel wel eens een issue is. Het geheel komt gemakkelijk los en wat een goed idee om dat te doen:

Er komt een klein plastic hoesje van een riet te voorschijn uit de boring. Dat zie je natuurlijk nooit zitten zonder dat je de u-bocht er af haalt. Nou dat verklaart wel voor een groot deel waarom deze Selmer niet zo heel mooi klonk. 

Bij het demonteren komt je voor een Bas-en-Sax reparateur wel serie aparte toongaten tegen:

Een toongat met in een vlak deel van de body. Een toongat rand van 0 komma 0. Kan dat goed sluiten?

Een verzonken toongat met een vlakke enigszins ruw vlak met daarin drie toongaten waarvan een schuin weg is geboord. Ook hier geen toongatrand. De polster zijn gelukkige relatief zacht en in de polster kun je de afdruk van de toongaten zien. Op een of andere manier dicht dat dus wel goed af. Ik zou geneigd zijn dat vlakke gedeelte te polijsten, maar ik ben bang dat dat weer een plakkend effect heeft. Ik laat het maar zo.

Nog zo'n toongat met een bijzonder rechthoekige vorm; bijzonder! Wat zou daar toch de theorie achter zijn?

Nog een ander toongat. Een bijzondere variant van de ring zoals je die op klarinetten ziet. Alleen is hier de buis van metaal en schuin geplaatst. 

Bij het onderste deel zijn er vier pinnen die dwars door het instrument lopen om de bediening van een klep aan de andere zijde van de body te bedienen. Heel bijzonder om dat te zien. Je moet heel goed opletten dat je de juiste pin op de juiste plek zet.

Het instrument zit inmiddels weer in elkaar en wordt binnenkort getest door een Fagotdocent. Ik ben benieuwd.