H7.1 Een verentang zelf maken

Bij Daniel Daemen van Safesax op bezoek liet hij me zijn verentang zien. Veel beter dan dat zielige ding wat ik nu gebruik. Het principe van de tang is simpel. Vandaag dus maar met de slijptol een combinatietang bewerkt.

Lees meer: H7-1 verentang zelf maken

Zacht solderen

Vrijwel alle bevestigingen op de body van de saxofoon zijn gerealiseerd met zachtsoldeer:

• posten op de body
• de receiverbus op de body
• de brug tussen beker en body
• bij oudere saxen de body en beker verbinding met de onderbocht
• de houders van de kleppenbeschermers en de pantsguard
• de tenon van de nek en de rest van de nek

Het voordeel van zachtsolderen is dat het relatief veilig is. Bij hard solderen is de temperatuur van de soldeervlam zo hoog dat je het risico loopt op het branden van een gat in de body.

Bij zacht solderen loop je wel het risico op verbranding van de lak (meestal goudlak) en van het achterlaten van soldeervlekken. Die laatste zijn bij een vernikkelde of verzilverde saxofoon redelijk goed te verwijderen.

Materiaal

Voor het zachtsolderen heb je het volgende nodig:

• een soldeerbrander
  • voor het kleine werk (posten e.d.) voldoet deze erg goed:
    • https://www.kruis.nl/proxxon-microvlambrander-mfb---e
  • voor het grotere werk zoals body en beker los maken van de onderbocht is vaak iets stevigers nodig:
    • https://www.hbm-machines.com/nl/p/cfh-soldeerbrander-ts1800-incl-1-gasbus
• soldeer
  • het soldeertin wat gebruikt wordt voor loodgieterswerk is geschikt. Een dunne soldeerdraad is wel prettig
  • soldeertin voor elektronica werkt in principe ook, daar zit al vloeimiddel in.
• vloeimiddel
  • het meest gebruikt is S39 (eigenlijk het enige wat ik ken voor zachtsoldeer).

Aanpak

video's

• https://www.youtube.com/watch?v=f_6hBmACd5A

voorbeeld video's

Paul Heiman is echt een kunstenaar in het recht maken: https://www.youtube.com/watch?v=WoFbuGJ2Jjw

Hij maakt de buis recht met een verbogen as (zie 5:30)

3.2 Assen recht maken

Assen kun je een minuutje weer recht maken door in een draaibank of boormachine te monteren en al draaiend een hout klos met torsie over de lengte richting heen en weer te bewegen. Enkele voorbeeld video's:

• Matt Stohrer laat zien hoe gemakkelijk het is: https://www.youtube.com/watch?v=RvPTAIAF5EQ&list=RDjt0X9JTo3W4&index=18
• Paul Heinemann kan het ook: https://www.youtube.com/watch?v=WoFbuGJ2Jjw 

H6-1 Rollers maken

Als je een draaibank hebt, dan is het kopen van rollers niet meer nodig. Die maak je ook zelf mits het rechte cilinders zijn.

Lees meer: H6-1 Rollers maken

1-3 Losmaken vastzittende rollers

Rollers zitten soms helemaal vast. De ene keer zit de roller vast op de as de andere keer zit de as helemaal vast in de klep. Soms heb je beide problemen tegelijk. Ze losmaken is een riskante zaak. Een parelmoer roller is erg kwetsbaar. Als je ze heel wilt houden moet je omzichtig te werk gaan.

Voorbeeld video's;

• The saxophone wisperer: https://www.youtube.com/watch?v=KeMNxZFB3TY

H1-4 Losmaken vastzittende assen

De ellende die je kan overkomen bij het demonteren is een as, schroef of roller die niet los wil. Probleem hierbij is dat het geweld waarom dit demonteren ongemerkt vraagt erg schadelijk kan zijn, voor de as en de schroef en voor de post waarin die vast zit. Het is daarom altijd goed even afstand te nemen en rustig na te denken voor je al je kracht op de vastgelopen as botviert. 

De volgende methoden worden toegepast om dit op te lossen:

1. recht buigen wat krom is
   1. Als de oorzaak van het vastlopen een verbogen stang is, dan kan het helpen om die stang met as recht te buigen. Doe dit voorzichtig zonder de rest van de sax te beschadigen. Ga vooral na wat er is vastgelopen. De vraag is dan of de as of schroef meedraait met de stang/klep.
2. een nachtje kruipolie
   1. kruipolie werkt vaak, maar heeft wel tijd nodig. Soms werkt het in een uurtje maar er zijn ook voorbeelden van dagen lang druppelsgewijs kruipolie toevoegen. Tegelijk verhitten met kruipolie toedienen is af te raden. Kruipolie verdampt dan.
3. warm stoken
   1. Messing zet sneller uit dan staal. Warm stoken kan dan helpen om de roest los te breken die zorgt voor het vast lopen. Er zijn verschillende manieren voor het opwarmen. Met een kleine vlam, met hete lucht. Een truc is ook om de dubbele soldeerstift van een soldeerpistool te onderbreken en tussen de onderbreking de schroef of as te plaatsen. Die wordt dan sterk verhit en breekt door de verhitting misschien de corossie los.
4. de posten lossolderen
   1. Als er risico bestaat op beschadiging van de as of de schroef, dan kun je de posten lossolderen waarin de as of schroef is vastgelopen. Wel zo voorzichtig dat de lak niet beschadigd raakt. ( Dit is alleen aan te 

H1-2 Losmaken vastzittende pivotschroeven

Roestige pivotschroeven in oude saxofoons zitten wel eens zo vast dat het vraagt om een flinke kracht om ze los te krijgen. Maar dat is toch niet de beste manier om het te doen. Je vernielt waarschijnlijk de kop van de schroef en soms ook de punt van de schroevendraaier.

Er zijn een verschillende manieren om het probleem van vastzittende schroeven op te lossen. Ik ben helaas niet een getalenteeerde oplosser van vastzittende schroeven en verval daarom helaas veel te vaak tot een plan B of C. Hieronder noem ik doe ook maar gelijk.

Belangrijk bij vastzittende schroeven is:

• zorg voor een optimale overdracht van schroevendraaier naar schroef
  • goede maat schroevendraaier
  • zorg dat de schroefsleuf goed is
    • bekijk de situatie met een loep en maak eventueel met een drempel de situatie beter
• neem de tijd
• inweken met kruipolie en of wd40
  •  een goede tip uit de onderstaande video is niet rijkelijk olie of WD40 over je instrument uitgieten, maar dit in een apart bakje doen en met een tandstoker exact op de plek des onheils aanbrengen
• Als dat niet lukt eventueel heet stoken en weer af laten koelen

Plan B

Soms werkt het bovenstaande allemaal niet. Na een paar dagen! in de kruipolie geef ik het meestal wel op. Dan ga ik over op de bottere alternatieven:

• een post los solderen van de body
  • dit helpt soms. Dan krijg je in ieder geval die klep los die tussen die pivotschroef geklemd zit. Je kunt er dan voor kiezen de schroef compleet in de kruipolie te leggen. Wat ik nog eens moet proberen is de post met schroef in de citroenzuur te leggen. Dat lost de roest op. Als dat resultaat heeft zal ik dat vermelden.

Plan C

Soms kan plan B niet. Bijvoorbeeld omdat de post op een strip zit. Sommige reparateurs slijpen dan de kop van een post door of een as. Ik moet bekennen dat ik dat ook ooit een keer heb gedaan. Het gevolg is dat ik dan een dag werk heb om de schade te herstellen. Nog minder vind ik de schade die je soms aantreft bij reparateurs die dat laatste nalaten. Je treft dan een sax met post die met doorgeslepen posten waarin met lijm een asje op zijn plaats wordt gehouden. Dat is sax horror.

Gereedschap

• Schroevendraaiers
• Loep
• kruipolie
• WD40
• brander

voorbeeld video's

{youtube}b385B9xFgDQ|480|400{/youtube}

H1-1 Verwijderen van de kleppen

Het verwijderen van de kleppen is op zich niet moeilijk. 

Wat is belangrijk: 

• eerst de spanning van de naaldveren afhalen
• passende schroevendraaiers gebruiken
• forceer vastzittende assen niet
• beschadig de assen niet bij het verwijderen
• bewaar de kleppen (dat is handig bij het in elkaar zetten) en assen op een logische plek

Door de spanning van de naaldveren af te halen wordt het gemakkelijker de assen te verwijderen.

Soms, vooral bij oude saxofoons zit een as of een pivotschroef vast. Forceer dan niet. De kop van de schroef of as is snel beschadigd. Laat de betreffende as even wachten en geef die een speciale behandeling (zie losmaken vastzittende assen en los maken vastzittende pivotschroeven).

Om een as los te trekken pak je het uiteinde met een tang. Let er op dat met de tang alleen het deel te pakken wat in de post zit. Probeer te voorkomen dat het deel waarop een klep draait beschadigd.

De volgorde spreekt vanzelf. Sommige kleppen zijn pas te verwijderen als andere kleppen zijn gedemonteerd.

Geordende mensen gebruiken ene bord waarin voor iedere as en klep een mooie uitsparing is gemaakt met daarbij de naam. Ik gooi zelf alles op een grote hoop of maak een mooie overzichtsfoto zoals hierboven. Maar ik maak vaak genoeg mee dat assen al op verkeerde plaatsen zitten als ik het instrument ontvang. Ik controleer het liever zelf bij het monteren.

Gereedschap:

• haak voor naaldveren
• lange schroevendraaiers
• tang met gladde bek

De juiste schroevendraaier

Over de toepassing van de juiste schroevendraaier is wel iets te zeggen. Ik heb al te vaak een scherpe punt krom gedraaid, een schroefkop beschadigd of een punt in mijn handen geduwd. Om het postief te zeggen, je kunt enorm veel plezier hebben van het juiste gereedschap.

Voor een schroevendraaier is dat:

• Het juiste staal
  • slechte kwaliteit schroeverdraaiers verbuigen als je te veel kracht zet en met kromme en slechte schroevendraaiers beschadig je de schroefkoppen van de assen 
  • De beste schroevendraaiers zijn gemaakt van gehard staal. Op de verpakking vind staat dan Cr-V of Chroom-vanadium.
• De juiste maat
  • Een te kleine schroevendraaier beschadigd de schroefkop.
  • Een te grote schroevendraaier beschadigd de post waarin de schroef zit.
  • Zorg dat je een complete set paraat hebt en neem geen genoegen met de eerste de beste schroevendraaier die bij de hand ligt.
  • Door de juiste maat schiet je ook minder snel uit en voorkom je beschadigingen van de sax en van jezelf.
• Het juiste type
  • Bij de saxofoon gaat het vrijwel altijd om platte schroevendraaiers.
  • Soms komen kruiskopschroeven voor bij de klemring tussen buis en bocht en tussen bocht en beker.
• Een handvat met grip
  • Met een goed handvat heb je meer grip. 
• Magnetische kop
  • Er is niet zo erg als een uur zoeken naar dat ene schroefje dat is gevallen en ergens moet zijn. Een magnetische kop voorkomt blijven de schroeven op hun plaats zitten.
• Precisieschroevendraaiers
  • Deze hebben een draaibare vingerkap. Daardoor heb je maar een hand nodig om te schroeven. Je gebruikt een vinger om druk uit te oefenen, en je andere vingers om de schroef vast te draaien. Deze zijn handig in gebruik, maar over het algemeen niet geschikt om veel kracht uit te oefenen, dus meer geschikt voor in elkaar zetten dan voor demonteren.
• Lange schroevendraaiers
  • Schroevendraaier met een lange schacht zijn handig om diepliggende en moeilijk toegankelijke assen los te draaien. Er zijn mensen die beweren dat je met een lange schroevendraaier meer kracht kunt zettten. Ik heb zelf wel het gevoel dat je met een lange schroevendraaier beter in lijn met de as kracht kunt zetten, waardoor je meer kracht kunt zetten en minder kans hebt op uitschieten.

Link: https://www.prof-tools.nl/showgroup.asp?Lang=1&Grp=6648

voorbeeld videos:

• {youtube}-BrLEFljQPc|480|400|1{/youtube}