Het klankverschil tussen een saxofoon en een basklarinet

Met het gratis programma Audacity kun je spectrum analyses maken van opgenomen geluiden. Dat kan zo goed dat je het verschil tussen verschillende instrumenten kunt onderzoeken of het verschil tussen een basklarinet en een saxofoon.

Het plaatje hierboven toont het frequentie spectrum van de basklarinet bij het spelen van een G in het chalumeau register. Op de horizontale as staan alle frequenties en verticaal is voor iedere frequentie aangegeven hoe sterk die voor komt in de gespeelde toon.

Nou ziet dit er wel heel technisch uit maar de basis is wel uit te leggen. Je ziet een heel sterke piek bij een frequentie van 174Hz. En dat is logisch, dat is de frequentie van de F3. Dat is de toonhoogte die je hoort als je op een basklarinet een G speelt.

Maar interessanter zijn de pieken ernaast.

De tweede piek zit op de dubbele frequentie van 348Hz en dat is precies een octaaf hoger. Dat is dus de F4. Maar die dubbele freqentie is zoveel lager dan de grondtoon. Maar liefst 42dB lager. In signaalsterkte is dat meer dan een factor 100 minder. Daarom werkt de registerklep bij een klarinet niet als octaafklep. Die dubbele frequentie komt nauwelijks voor in het spectrum.

Wat wel erg sterk is, dat zijn de zogenaamde derde en vijfde harmonischen, ofwel de frequenties 174*3Hz en 174*5 Hz. Daarom overblaas je een klarinet gemakkelijk naar boventonen C5 en A5.

 Bij een saxofoon ziet dat plaatje er heel anders uit:

De tweede harmonische (de dubbele frequentie van 348Hz) is heel sterk aanwezig in het spectrum. In dit plaatje is de tweede harmonische zelfs sterker dan de grondtoon. De vierde harmonische is ook behoorlijk sterk. De derde en de vijfde juiste weer niet. Daarom blaast een saxofoon gemakkelijk over naar een octaaf (de dubbele frequentie) en ook naar een octaaf daarboven (de viervoudige frequentie).