The register mechanism of the Buffet Crampon 1180 Bass clarinet

The register mechanism of the Buffet Crampon 1180 bass clarinet is completely different from any other. I don't understand why. It is not easy to understand and when a wrong part is used, as in my case, it is impossible to get it work well. But I figured it out.

The mechanism is shown in the figure below.

A is the register lever. It pushes up part C that holds a rocker that can open both the registers keys E and D and when things work well only one of them depending on the use of the upper Bb key.

The first thing you have to do is to adjust the spring under register key E at position H.
The spring must just be able to open key E when the register lever A is used.

The strang part is the flat spring in position G.

It is very important that this spring has the right strength.
I once had the issue that a 0.4mm spring was mounted. It would not work.
The original spring is aa blue steel 0.25mm. Any other size won;t work.
You can order them from Buffet Crampon of course but there service speed is not at a nice level.

You have to adjust the tension of the spring so that the tip always toughes the arm F connected to an intermediate connection F to the upper Bb key.

By the way the connection F is provided with a needle spring. It is hard to figure out why that spring is there! The reason could be to prevent metal ticks when the Bb key is released. 

On top of the arm G there is a little adjustment screw. When you are lucky it still works.
I sometimes remove it and replace it with a M2.5 nylon screw after tapping new thread in the hole.

The screw can be used to prevent E from opening when D is open.

So finally the E nd D keys can both be opened but never at the same time and switch when the upper Bb key is used in combination with the register lever.

Kurk vervangen basklarinet

Om kurk van een basklarinet tenon te vervangen ga je als volgt te werk:

Lees meer: Kurk vervangen basklarinet

Afregelen registermechanisme Stanluo basklarinet

Het registermechanisme van de Stanluo basklarinet heeft geen stelschroeven. Afstellen moet voornamelijk door middel van kurkdikte.

Er zijn de volgende afregelpunten (zie de foto's hieronder):

1. Kurk onder de toets van de registerklep
   1. De dikte van de kurk is circa 1.6mm en voorkomt dat de slag van de registerklep te groot wordt. 
      De bovenste regusterklep opent normaal ca 2mm. De onderste ca 1.5mm.
2. De overbrenging van registerklep naar mechanisme
   1. hier moet enige speling in zitten om het soepel te laten funcioneren. Bij te veel speling de vork iets dichtknijpen.
3. Kurk onder de arm van de bediening van de bovenste registerklep
   1. voorkomt mechanische geluiden
   2. te dik kurk voorkomt het goed sluiten van de registerklep
   3. Hier zit normaal geen speling op.
4. Kurk in de overbrenging van de Bes klep naar de onderste registerklep
   1. Dit moet net dik genoeg zijn om mechanische geluiden te voorkomen.
   2. Dat geldt ook voor de kurk onder de overbrengen.
   3. Olien van de overbrenging is aan te bevelen
   4. Hier zit normaal geen speling op
5. Kurk onder het voetje van de bediening van de bovenste registerklep
   1. dit voorkomt mechanische geluiden bij het openen.
   2. als de kurk te dik is opent de bovenste registerklep niet goed
6. Kurk onder de koppeling met de Bes klep
   1. Tussen de koppeling en de bes klep zit normaal gesproken geen speling.
   2. De kurk voorkomt speling tussen de bediening van de Bes klep en het registermechanisme
   3. Soms is de koppeling tussen de Bes klep en de verbogen waardoor de bovenste registerklep niet goed sluit als de Bes klep opent
   4. soms moet de koppeling verder worden opengebogen of van dikker kurk worden voorzien,
7. Kurk op de koppeling met de G/D klep
   1. Als de kurk te dun is sluit de bovenste registerklep niet als de G/D klep is bediend.
   2. Als de kurk te dik is sluit de onderste registerklep niet als de G.D klep niet is bediend
   3. Normaal gesproken zit hier geen speling op.

Problemen oplossen

• onderste registerklep open als G/D niet bediend
  • zie 7) dikte kurk onder koppeling met G/D
• bovenste registerklep open als G/D bediend
  • zie 7) dikte kurk op koppeling met G/D
  • zie 4) dikte kurk op koppeling met G/D en Bes toets
• bovenste registerklep open als Bes toets bediend
  • verbogen koppeling met Bes toets
  • Dikte kurk op koppeling met bes toets

G-1.2 Verwijderen van gebroken veren

Als er nog een lang deel van de veer uitsteekt dan grijp je het lange eind van de veer op enkele mm van de post stevig vast met een kniptang (zonder de veer door te knippen). Zet nu met een tweede (puntbek) tang kracht tussen de post en de kop van de kniptang. Als het goed is zorgt de kracht ervoor dat de veer loskomt.

Als de veer enkele millimeters van de post is afgebroken dan kan met een puntbektang het uitstekende stuk in de post worden geperst waardoor de veer loskomt.

Als de veer kort op de post is afgebroken dan kan de veer met een speciale tang worden verwijderd. De tang is voorzien van een punt die het uiteinde van de veer in de post kan knijpen.

(illustraties volgen) 

G-1.1 Los maken van vast zittende schroeven en assen

Soms zitten schroeven en assen erg vast. De oorzaak kan roest zijn maar ook verbuigen van een klep door stoten of een valpartij kan de oorzaak zijn en het uitdrogen van de olie door heel lang niet gebruikt zijn van het instrument. Over het algemeen kost het erg veel extra tijd om dergelijke schroeven los te krijgen maar ook om eventueel niet te vermijden schade te herstellen. Dit is iets om rekening mee te houden bij het afgeven van kostenschattingen. 

Een van de eerste risico's is dat door de grote kracht die nodig is om vast zittende schroeven te verwijderen de zaaggleuf beschadigd of zelfs breekt. In het laatste geval wordt het nog moeilijker de schroef of as te verwijderen. Beleid en geduld zijn dus van belang. Maar verder is het een belangrijk te zorgen voor een zo goed mogelijk passende schroevendraaier met een zo recht mogelijke kop.

Er zijn verschillende methodes om vastlopers te verwijderen:

• In geval van roest en verdroogde olie: weken met kruipolie of WD-40. Dit kan soms meerdere dagen duren voor iets los komt.
• Eventueel kunnen de post en de klep worden een aantal keren worden verhit en gekoeld (bescherm het hout van de body daarbij tegen de hitte)
• Meer kracht op een schroef kan worden gerealiseerd door de schroevendraaier in een bankschroef en druk de schroef met het instrument tegen de kop van de schroevendraaier.
• Als de oorzaak een verbogen klep is, probeer dan de verbuiging er uit te drukken.

G-4.1 Vastzetten losse posten

Soms zit er speling op posten. Daardoor kunnen puntschroeven niet goed worden gecentreerd en naaldveren niet goed op spanning worden gebracht.

Er zijn verschillende methoden om dit op te lossen:

• puimsteen poeder
  • als de schroefdraad in de body nog in goede conditie is kan de post worden vastgezet door puimsteenpoeder tussen de post en de schroefdraad te voegen. Let wel op dat de poeder niet onder de post komt. Daardoor kan het gebeuren dat de post niet meer diep genoeg kan worden geschroefd. 
• shims
  • Soms draait de post te diep in de body. Het gat is dan te diep. Dan kan het worden opgevuld met shims onder de post.
•  schellak
  • een schroefdraad kan ook worden gevuld met schellak en daarna worden verhit
• busje of houten prop
  • Als de schroefdraad beschadigd is kan het gat in de body worden uitgeboord en worden voorzien van een houtenprop waarin een nieuw gat en schroefdraad wordt getapt. Ook is het mogelijk er een metalen busje met schroefdraad in te tappen. Deze kan eventueel eerst op de post worden gesoldeerd voordat die in de body wordt geschroefd.

G-4.1.1 boren van gaten in joints

Als je een gat boort in de body van een klarinet dan moet je er zeker van zijn dat je niet te diep boort. Dat kan door een stopbuis om de boor te doen. Als je bijvoorbeeld 6mm diep wil boren dan die je een buis om de boor die ruim genoeg is voor de boordiameter. Laat de boor dan preciies 6mm langer uit de boormachine steken dan de buis lang is.

G-1 Demonteren van de klarinet

Het demonteren beperkt zie bij het normale onderhoud tot het verwijderen van alle kleppen. Die zitten grotendeel op assen en tussen puntschroeven. Het is goed om de puntschroeven aan beide zijden van een klep los te maken.

Er zijn mensen die een mooie sorteerplank voor een instrument maken en alle onderdelen bij het demonteren sorteren. 
Zelf doe ik dat niet. Na revisie van een paar instrumenten weet je alle onderdelen feilloos terug te plaatsen.
Aandacht vragen wel de korte asjes. Die worden wel eens verwisseld. Het is een goed idee om die op hun plaats terug te schroeven na het verwijderen van de klep. Maar vaak zie je ook dat bij een vorige revisie er al asjes van plaats zijn verwisseld. Ik leg ze vaak op volgorde van lengte na het verwijderen en geef de nodige aandacht aan de passing bij het terugplaatsen.

Naaldveren worden normaal gesproken niet verwijderd tenzij ze niet meer in goede conditie zijn.

G.0 Onderhoud van de (bas)klarinet

Deze sectie gaat over het onderhoud van de basklarinet. Een groot aantal stappen is ook van toepassing op de Bb klarinet.

Lees meer: G.0 Onderhoud van de (bas)klarinet

C.2 Lijm en shims

Polsters zitten in de cups gelijmd en daarbij is het belangrijk dat de polsters zo gelijmd zijn dat ze bij minimale druk het toongat perfect afsluiten. Er zijn verschillende manieren om dat te realiseren.

Nieuwe saxofoons 

Op nieuwe saxofoons zie je vaak dat polsters met een minimale hoeveelheid lijm in de cups zijn gemonteerd.

Bij een nieuwe saxofoon kun je er vanuit gaan dat het toongat en de cup perfect recht zijn en dat de klep en de cup "by design" zo zijn gepositioneerd dat met de juiste polsterdikte het toongat netjes is afgesloten. De polster hoeft slecht met minimale hoeveelheid lijm te worden vastgezet.

Ik denk overigens dat  in de praktijk die positionering in de fabriek tijdens de eindafstelling mechanisch wordt gecorrigeerd (door wat buigwerk dus).

Onderhoud van saxofoons

Bij onderhoud van gebruikte saxofoons zijn er allerlei oorzaken waardoor de fabrieksinstellingen niet meer werken:

• het toongat is niet meer recht
  • dit kan doordat de saxofoon ergens tegen aan gestoten is en de body is vervormd. Je ziet dit vaak bij de kleppen met kleppenbeschermers. Op de plek waar de steun van de kleppenbeschermer op de body is gemonteerd is dan ingedeukt. De body en ook het toongat zijn dan meestal ook vervormd. 
• de cup is niet meer recht
  • dit kan doordat de saxofoon op de plek van de klep ergens tegen aan is gestoten.
  • dit kan door (onjuist) correctiewerk tijdens eerder onderhoud.
• de klep is niet meer recht
  • hierdoor staat de cup niet meer recht in lijn met het toongat en raakt een bepaald punt van de polster eerder het toongat dan de rest van de polster
• de polsterdiktes wijken af
  • een tiende millimeter dikte verschil zorgt er voor dat de polster aan voor of achterkant eerder het toongat raakt dan de rest van de polster.  

Corrigeren van afwijkingen

Bij onderhoud wordt allereerst geprobeerd de afwijkingen die hierboven zijn beschreven te corrigeren of te voorkomen. Maar dat lukt niet altijd perfect en een afwijking van eentiende millimeter of minder zorgt ervoor dat nieuwe polsters tijdens vervanging moeten worden gecorrigeerd. Er zijn verschillende methoden om dat te doen. Die hangen min of meer af van de gebruikte middelen

Drijfmethode 

Een prettig middel om polsters in cups te lijmen is smeltlijm of schellak. Smeltlijm is gemakkelijk in gebruik. Je kunt het aanbrengen in de cup met een lijmpistool en de polster in de cup corrigeren door de cup te verwarmen tot circa 280 graden. Schellak is iets lastiger. Het is beschikbaar in staven of in korrels of poeder. De smelttemperatuur is wat hoger, circa 320 graden. 

Een veel gebruikte methode is

• de cup rijkelijk vullen met lijm (1 tot 2mm)
• de polster drijft dan als het ware in de lijm 
• de klep in de sax te monteren
• de cup verhitten waardoor de lijm vloebaar wordt
• met behulp van een leklamp de stand van polster corrigeren tot die recht voor het toongat staat

Deze methode werkt goed bij correcties van kleppen die niet meer recht staan en polster diktes die niet meer kloppen. Afwijkingen in toongaten en cups moeten eerst worden gecorrigeerd (door uitdeuken, toongaten te vlakken en cups te vlakken).

Shims

Bij toongaten met zogenaamde rolled toneholes is vlakken niet mogelijk en werkt de hierboven beschreven methode niet perfect. Daarom is bij dergelijke saxen uitdeuken erg belangrijk. Maar de mogelijkheden daarvan zijn soms beperkt. In dat geval worden vaak shims toegepast. Dat zijn in feite kleine papieren verdikkingen in de cup om de stand van een polster te corrigeren.

De methode kan worden toegepast om diverse soorten afwijkingen te corrigeren. Ook kan het worden gebruikt om dikte verschillen tussen verschillende polsters die synchroon moeten sluiten te corrigeren. Dan wordt een shim over de hele oppervlakte van een polster toegepast.

Kerf

Wat altijd gebeurt tijdens het spelen is dat de toongatrand verder in de polster wordt gedrukt. Er wordt dus een ronde afdruk in de polster gekerft. De polster zakt daardoor iets verder over het toongat en omdat de klep het toongat altijd met een draaiende beweging raakt, staat die dan niet meer recht tegenover het toongat. Wat dan gebeurt is dat de kerf aan een zijde dieper is dan aan de andere zijde. Dat is op zich geen probleem.

Als een saxofoon een tijd niet gebruikt wordt herstelt de polster weer en wordt de kerf wat kleiner. Het gevolg kan dan wel zijn dat de kerf niet meer in een vlak met het toongat ligt en pas na een tijdje spelen weer perfect sluit. Als polsters oud zijn er hard geworden dan kan dat effect afnemen en corrigeren die sluitingsproblemen minder goed. Tijdens het afstellen van een klep is het belangrijk om zo weinig mogelijk te kerven. 

Voor en nadelen 

Het voordeel van de methode waarbij relatief veel lijm achter de polster wordt toepast (floating) is dat ze nog goed te corrigeren zijn. 

In mijn ervaring is smeltlijm wel gemakkelijk in gebruik, maar het krimpt wel als het afkoelt. Dat is met name als een hogere temperatuur wordt gebruikt dan 280 a 290 graden. Als er overal onder de cup evenveel lijm zit of maar een minimale laag lijm, dan is het effect ervan te verwaarlozen. Maar als er een dikke laag lijm wordt gebruikt en er sterk is gecorrigeerd, dan is de dikte van de lijmlaag onder de polster niet overal evenveel en is het effect van krimp niet overal even groot. Het effect wat je dan ziet is dan een perfect sluitende polster na afkoelen weer kiert. Je moet dan overcorrigeren om dat te compenseren. Dat maakt het werk lastig voorspelbaar.

De methodes met veel smeltlijm of schellak hebben als nadeel dat bij polsters die een fractie kleiner zijn dan de cup de verhitte lijm bij het aandrukken langs de randen van de polster tevoorschijn komt. 

Bij schellak is het effect van krimp veel minder. De smelttemperatuur is behoorlijk veel hoger en daardoor laat een polster zich minder makkelijk corrigeren. Ook is de hoge temperatuur niet goed voor de polsters. Dus te lang en te vaak verhitten om te corrigeren is niet verstandig.

Door de combinatie van shims en smeltlijm worden de verschillen in lijmdikte kleiner en is het kiereffect minder.

Een goede methode is de polster eerst zonder lijm sluitend te maken met behulp van shims en vervolgens met minimaal gebruik van lijm vast te zetten. 

Bij gebruik van shims is het wel belangrijk dat de polster de cup helemaal sluit en dus perfect in de cup past. Het papier van shims trekt namelijk vocht aan en zet uit onder invloed van vocht.  

E.3 Data - bekers

Contra alt