High Pitch/ hoge stemming checklist

Wat is High Pitch

Allle instrumenten worden tegenwoordig zo gestemd  dat de A is ingesteld op 440 of 442 Hz is. Tot ergens in de jaren 70 speelden harmonieorkesten in een 'hoge stemming', die een kwarttoon hoger (dat is voor de A circa 453 Hz) is dan normaal. Bij veel instrumenten uit die tijd wordt de stemming op het instrument vermeld. Normaal is dan  "low pitch" of "L" en hoge stemming 'High pitch"of "H".

Als je een high pitch of hoge stemming instrument koopt, dan kun je daar prima alleen op spelen, maar samen spelen met andere muzikanten of met opgenomen muziek is lastig. Daarom is het af te raden om zo'n instrument te kopen. Aan de andere kant kun je voor weinig geld wel aan goede kwaliteit instrumenten komen.

Bij welke instrumenten moet je vooral opletten

In Nederland moet je vooral opleten bij instrumenten die door harmonieorkesten voor de jaren 70 zijn gebruikt. Ik zie vooral veel Amati, Schenkelaars en Dolnet instrumenten met een hoge stemming langskomen.

Waarom helpt verstellen van je mondstuk niet?

Om te begrijpen wat het verstellen van je mondstuk doet is het goed te realiseren wat de theoretische afstanden tussen de toongaten zijn. De onderstaande tabel geeft die waarden voor een sopraansaxofoon. In de eerste kolom voor een normale stemming in de tweede kolom voor een hoge stemming.

Als je een lage D op een instrument met hoge stemming zuiver wilt laten klinken, dan moet je de afstand tot het toongat verlengen van 545 mm naar 564mm. Dan moet je het mondstuk dus 18mm minder ver op de nek plaatsen. Wil je datzelfde voor de hoge D doen, dan moet de afstand tot het toongat worden verlengt van 273 naar 282mm. Dan moet je het mondstuk dus maar 9mm verplaatsen. 

In de grafieken hierboven is te zien wat er gebeurt. zonder verplaatsing van het mondstuk wijken alle tonen 57% af. Als het mondstuk 19mm wordt verplaatst is te zien dat de stemming voor de D klopt maar voor de andere tonen steeds verder af gaat wijken. Het beste compromis is 15mm dan is de lage D circa 10% te hoog en neemt de afwijking langzaam af tot 0% bij de F# maar daarna door tot meer dan -40% bij de hoge F. 

De High Pitch checklist

De beste manier om te controleren op stemming is het instrument bespelen. Maar het instrument opmeten geeft ook snel uitsluitsel. De hieronder afgebeelde checklist op creditcard formaat kan helpen snel vast te stellen of de stemming correct is. De voor de checklist gebruikte manier om dit te controleren is afstand te meten tussen de toongaten hoge B en lage D.

Download hier de printbare pdf-versie: pdf

Dit is nog maar een voorlopige versie

De waarden bij alt sopraan en tenor waren in mijn collectie heel consequent. Een alt, een vito bleek af te wijken. Die moet ik maar eens kritisch doorspelen.